دلیل چیست:

تعریف دلیل توسط قانون انجام شده است. در ماده 194 قانون آئین دادرسی چنین آمده است : ” دلیل عبارت از امری است که اصحاب دعوا برای اثبات یا دفاع از دعوا به آن استناد می‌نمایند.”

سایر شرایط:

ماده 195 قانون آئین دادرسی مدنی در مورد سایر شرایط دلیل عنوان می دارد: ” دلایلی که برای اثبات عقود یا ایقاعات یا تعهدات یا قراردادها اقامه می‌شود، تابع قوانینی است که در موقع انعقاد آنها مجری بوده است، مگر اینکه دلایل مذکور از ادله شرعیه ای باشد که مجری نبوده و یا خلاف آن در قانون تصریح شده باشد.” معنی این ماده آن است که مثلا اگر در سال 1390 دو نفر با هم قرارداد یا عقدی منعقد نمودند و سپس در سال 1395 بعضی از قوانین در نظام حقوقی کشور تغییر نمود، اصل بر آن است که همان قوانین سابق بر قرارداد حاکم است و قوانین جدید در مورد آن اجرا نمی شود، مگر تحت شرایط خاصی که قانون به آن تصریح کرده است.

ماده 198 قانون آئین دادرسی مدنی:

در صورتی که حق یا دینی بر عهده کسی ثابت شد، اصل بر بقای آن است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.

این ماده به یک موضوع فقهی به نام استصحاب اشاره دارد، یعنی اینکه مثلا اگر شخصی در دادگاه اقرار کند که من مبلغ پانصد میلیون تومان بابت قرض از آقای الف دریافت کردم، این به آن معناست که وی اینک به الف مبلغ پانصد میلیون تومان بدهکار است و تا زمانی که به طرق مقتضی و با دلیل ثابت ننماید که بدهی خود را بازپرداخت نموده، همچنان از نظر دادگاه بدهکار محسوب می شود. حتی اگر بلافاصله مدعی شود که بدهی خود را پس داده است. به بیان دیگر با اقرار خود علیه خود بر قرض گرفتن صحه گذارده است، بنابراین بدهی اش به الف محرز می گردد و این مسئله یعنی موضوع بدهکار بودن، تا زمانی که ثابت کند، بدهی اش را تصفیه کرده به عنوان یک اصل برای دادگاه باقی می ماند.

وظایف دادگاه در کشف حقیقت:

مطابق ماده 199 قانون آئین دادرسی مدنی دادگاه می تواند، یعنی مکلف نیست و فقط اختیار دارد، اگر نیاز باشد، برای کشف حقیقت تحقیقاتی نیز انجام دهد. در متن ماده چنین مقرر شده است: ” در کلیه امور حقوقی دادگاه علاوه بر رسیدگی به دلایل مورد استناد طرفین دعوا، هر گونه تحقیق یا اقدامی که برای کشف حقیقت لازم باشد انجام خواهد داد.”

تحقیقات مورد نظر در این ماده که دادگاه می تواند انجام دهد، استعلام از ادارات دولتی مانند اداره ثبت اسناد، اداره راهور، استعلامات بانکی و یا استعلام از اپراتورهای تلفن همراه، صدور قرار شهادت شهود، استماع شهادت شهود، ارجاع امر به کارشناس و از این قبیل می باشد.

در ماده قانونی دیگری قانونگذار چنین مقرر داشته است که وقتی دادخواستی ارائه شد و دعوایی مطرح گردید، عدم حضور طرفین مانع رسیدگی و تحقیقات نیست و دادگاه باید حتی بدون حضور ایشان تحقیقات خود را انجام دهد. ماده 201 قانون آئین دادرسی چنین مقرر داشته است: ” تاریخ و محل رسیدگی به طرفین اطلاع داده می‌شود مگر در مواردی که قانون طریق دیگری تعیین کرده باشد. عدم حضور اصحاب دعوا مانع از اجرای تحقیقات و رسیدگی نمی‌شود.”

اما در عمل عدم حضور خواهان یا وکیل وی در دادرسی از مواردی است که دادگاه می تواند دعوی را رد نموده آن را مردود اعلام نماید، چنانچه ماده 95 قانون آئین دادرسی مدنی اشعار می دارد: ” عدم حضور هریک از اصحاب دعوا و یا وکیل آنان در جلسه دادرسی مانع رسیدگی و اتخاذ تصمیم نیست. در موردی که دادگاه به اخذ توضیح از خواهان نیاز داشته باشد و نامبرده در جلسه تعیین شده حاضر نشود و با اخذ توضیح از خوانده هم دادگاه نتواند رای بدهد، همچنین در صورتی که با دعوت قبلی هیچ یک از اصحاب دعوا حاضر نشوند، و دادگاه نتواند در ماهیت دعوا بدون اخذ توضیح رای صادر کند دادخواست ابطال خواهد شد.” بنابراین با توجه به اینکه در بسیاری از دعاوی حضور خواهان یا وکیل وی و همچنین توضیح ایشان برای تعیین تکلیف ضروری است، پس نتیجه عدم حضور آنها نیز صدور قرار ابطال دادخواست است.

دلایل در دادگاه عبارتند از:

ماده 1258 از قانون مدنی:

• اقرار
• سند
• شهادت
• امارات
• قسم