طلاق از طرف زوج:

طلاق از طرف زوج موضوعی است که در دادگاههای ما رویکرد مالی داشته و کاملا بستگی به مسئله پرداخت مهریه دارد. بنابراین این دو موضوع را در کنار هم بررسی می کنیم.

برای صدور رای طلاق به درخواست زوج، به هیچ دلیلی احتیاج نیست. یعنی همین که زوج بخواهد زوجه خود را طلاق دهد و با این عنوان دادخواست طلاق خود را به محکمه ارائه نماید، دادگاه بدون پرسیدن علت آن باید رای به تایید طلاق صادر نماید. البته در عمل دادگاهها جهت تلاش برای صلح و سازش هم که شده، از علل درخواست طلاق زوج جویا می شوند، لکن باید مستحضر باشید که این موضوع و علل آن در رای دادگاه تاثیری ندارد و اگر زوج همچنان اصرار بر طلاق داشته باشد، دادگاه موظف و مکلف است رای طلاق را اصدار نماید.

در رای صادره مبنی بر طلاق دادگاه موظف است، نه تنها نسبت به اصل موضوع طلاق و مهریه، بلکه تکلیف همه موارد مربوط به رابطه زوجیت را روشن نماید، مثلا آیا زوجه نفقه گرفته است و آیا نفقه معوقه از زوج طلبکار است یا خیر، یا موضوع نفقه زوجه در طول مدت عده که باید مبلغ آن مشخص گردد، یا اینکه اجرت المثل ایام زناشویی زوجه باید پرداخت شود یا اینکه زوجه تبرعا اعمال خانه داری و فرزند داری را انجام داده است و مستحق اجرت المثل نیست، همچنین  دادگاه باید نسبت به فرزندان اگر فرزندی وجود داشته باشد، تعیین تکلیف نماید، مثلا اینکه حضانت آنها با زوج است یا زوجه، میزان نفقه آنها چقدر است و اینکه اثاث البیت منزل مشترک از آن کیست، یعنی اگر جهیزیه زوجه است، نسبت به آن تعیین تکلیف می شود و اگر متعلق به زوج است، در رای به عدم تعلق آنها به زوجه اشاره می شود.

به هر حال صدور رای طلاق مستلزم تعیین تکلیف نسبت به همه موارد یاد شده است، ضمن اینکه مبالغ مربوط به مهریه و نحله نیز باید مشخص شود. نحله مبلغی است که بر اساس موازین فقهی مرد در زمان طلاق باید به زن به عنوان نوعی بخشش پرداخت نماید، در وضعیت کنونی این مبلغ با توجه به توان مالی زوج تعیین می گردد.

میزان مهریه در رای طلاق همان مقداری است که در عقد نامه ذکر شده است، به بیان دیگر در رای طلاق ذکر می شود که مرد می تواند زوجه را مطلقه نماید به شرط آنکه کلیه حقوق مالی وی را مطابق عقد نامه و سایر موارد ذکر شده در رای طلاق پرداخت نماید.

سایر حقوق مالی زوجه مانند نفقه و اجرت المثل غالبا مبلغ قابل توجهی نیست و علی الاصول مشکلی ایجاد نمی نماید.آنچه ممکن است برای پرداخت آن مشکلاتی ایجاد شود، تعداد سکه هایی است که معمولا بعنوان مهریه در نظر گرفته شده است و در بیشتر موارد زوج توان پرداخت یکجای آنها را ندارد. بنابراین صدور رای طلاق هر چند به نفع مرد خواهد بود، با این مشکل عملی همراه است که تا زمانی که مهریه به صورت یکجا پرداخت نشود، امکان جاری ساختن صیغه طلاق وجود ندارد.

برای حل این مشکل زوج باید طرح دعوای اعسار از پرداخت مهریه نزد همان دادگاه بدوی که رای طلاق را صادر کرده است نماید. با این وضعیت وی اعلام می نماید که مال یا پولی برای پرداخت یکجای مهریه ندارد و نمی تواند مبلغ آن را کاملا به زوجه پرداخت نماید، دادگاه با بررسی دعوای اعسار وی و وضعیت مالی او رای به تقسیط مهریه صادر می کند. با صدور رای تقسیط مهریه و قطعی شدن آن زوج مجوز جاری شدن صیغه طلاق را با پرداخت مبلغ پیش قسط دریافت می نماید و طلاق واقع می شود.

البته از این مسئله نیز غافل نشویم که بعضی آقایان که عدالت را رعایت می نمایند، با داشتن استطاعت مالی تمام یا لاقل نیمی از مهریه زوجه را در زمان طلاق پرداخت می نمایند و این در واقع بهترین راه برای طلاق زوجین است و در واقع آقایانی که با داشتن استطاعت و ملائت اموال خود را منتقل می نمایند و مدعی اعسار می شوند باید بدانند که این عمل آنها به دور از وجدان عدالت خواهی انسانی است و پسندیده نیست مرد، زنی را که سالها در غم و شادی شریک بوده است، پس از سالها زحمت و مشارکت در امور زندگی با دست خالی روانه منزل پدر و مادر نماید.

به هر روی طرح دعوای اعسار برای آقایانی که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارند، از اهم موضوعات در زمینه طلاق است.

دادخواست اعسار از پرداخت مهریه:

این دادخواست به نظر بنده بهتر است پس از صدور رای طلاق و طی ده روز از نهایی شدن آن مطرخ شود. یعنی ابتدا رای دادگاه طلاق صادر شود، اگر نسبت به آن تجدید نظرخواهی یا فرجام خواهی انجام شده، دفاع گردد و بعد از آنکه رای نهایی گردید، دعوای اعسار از پرداخت مهریه تقدیم گردد.

دلیل آنکه بنده این موعد را مناسب می شناسم به دو دلیل است؛

• رای طلاق از طرف زوج اگر با پرداخت یکجای مهریه همراه باشد، یعنی در آن ذکر شده باشد که همه مهریه زوجه باید یکجا پرداخت شود، غالبا مورد اعتراض زوجه واقع نمی شود، این یعنی اینکه موضوع به دادگاه تجدید نظر و دیوان عالی کشور نخواهد رسید و عدم انجام اعتراض از طرف زوجه یعنی کوتاه شدن روند طلاق از یکسال به دو الی سه ماه که بسیار مطلوب است. در حالیکه اگر رای طلاق متضمن موضوع اعسار و تقسیط مهریه هم باشد، زوجه در جهت تلاش برای بالا بردن سهم پیش پرداخت مهریه و کم نمودن مدت اقساط آن، نسبت به رای طلاق اعتراض نموده و سه مرحله ای بودن اعتراض این دعوی می تواند، روند رسیدگی را بسیار طولانی نماید. فلذا با توجه به آنچه مذکور شد، بهتر آنست که رای طلاق با تمامی مهریه زوجه صادر شود و نهایی گردد و سپس با رعایت فرصتها و مواعد اعتراض و اجرا دادخواست اعسار مطرح گردد.
• در تئوری و از لحاظ علمی نیز اصل آن است که ابتدا دین بر ذمه شخص مستقر شود و سپس وی دادخواست اعسار مطرح نماید. به بیان دیگر وقتی هنوز رای دادگاه بر مشغول نمودن ذمه زوج بر پرداخت مهریه نهایی نشده، یعنی هنوز مرد به صورت قاطعانه بدهکار نیست، پس طرح دادخواست اعسار با این ایراد شکلی همراه است که اعسار نسبت به بدهی مطرح شده که هنوز مستقر نشده است. این مسئله ممکن است در بعضی شعب دیوان عالی کشور که از این نظر پیروی می کنند، پرونده را با چالش رد دعوی اعسار یا حتی رد دعوای طلاق مواجه سازد که ممکن است تبعات سنگین طرح مجدد دعوی و از بین رفتن وقت و هزینه را در بر داشته باشد.

بنابراین به دو دلیلی که ذکر شده بنده ترجیح می دهم که پس از نهایی شدن رای طلاق دعوای اعسار مطرح نمایم.

البته لازم به ذکر است که این نظر از تعرض در امان نیست و به هر حال هستند عده ای از همکاران محترم که معتقدند مهریه با قبول توسط زوجه در زمان عقد نکاح بر عهده زوج مستقر شده است و ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه هر زمان که انجام شود باید توسط دادگاه مورد پذیرش واقع شده و نسبت به آن رای صادر گردد. که البته نظر قابل تاملی نیز هست.

به هر روی اگر رای طلاق به همان روشی که بنده عرض کردم صادر شود و مورد اعتراض زوجه قرار نگیرد. رای صادره پس از 42 روز اگر حضوری باشد نهایی می شود و اگر غیابا صادر شده باشد یعنی اگر بدون حضور زوجه صادر شده باشد، پس از 62 روز نهایی محسوب می گردد. از تاریخ نهایی شدن رای بسته به حضوری یا غیابی بودن آن، زوج می تواند دعوای اعسار از پرداخت مهریه را مطرح نماید. اگر نسبت به رای طلاق تقاضای اجرائیه شده باشد، زوجفقط یکماه فرصت برای طرح دعوای اعسار از پرداخت مهربه خواهد داشت، عدم اقدام در این مدت ممکن است تبعات سنگینی برای وی داشته باشد .

با تعیین تکلیف دادگاه در مورد وضعیت مالی زوج و تقسیط مهریه و پس از صدور رای در این زمینه، ممکن است هر کدام از طرفین یا هر دوی آنها از رای صادره تجدید نظرخواهی نمایند. صدور رای دادگاه تجدید نظر در این مورد قاطع دعوا است و پرونده به طور کامل مختومه می شود. سپس زوج با ارائه رای دادگاه طلاق به همراه رای دعوای اعسار از پرداخت مهربه، به همراه تاییدیه اجرای احکام مبنی بر پرداخت مبلغ پیش پرداخت مهریه، به هر دفتر طلاق می تواند زوجه خود را مطلقه نماید.