اموال قابل توقیف برای مهریه ( قسمت اول ) :

اموال قابل توقیف و غیر قابل توقیف به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند. اموال قابل توقیف ، مستثنیات دین ، اموالی که تعلق آن به مدیون محل شبهه است.

در بین اموال فوق الذکر فقط می توان دسته اول یعنی اموال قابل توقیف را برای مهریه توقیف نمود . باید هر یک از دسته های فوق مورد بررسی قرار گیرند تا مشخص شود کدام مال را می توان توقیف نمود و کدام اموال در دسته های غیر قابل توقیف طبقه بندی می شوند . برای این منظور ابتدا از اموال قابل توقیف شروع می کنیم .

اموال قابل توقیف:

در یک طبقه بندی کلی می توان اموال قابل توقیف را به صورت اختصار به این شرح نام برد : به طور کلی مسکن (تحت شرایطی) – خودرو (تحت شرایطی) – حساب سپرده – حساب های جاری – اوراق بهادار مثل اوراق بورس – سهم الارث – مغازه و دفتر کار

• توقیف مسکن: علی القاعده منزل مسکونی از اموال قابل توقیف محسوب نمی شود مگر آنکه شرایطی داشته باشد . البته منظور از منزل مسکونی ، به محل سکنای شخص بدهکار اطلاق می شود و مثلا اگر بدهکار در یک آپارتمان سکونت داشته باشد و یک آپارتمان دومی داشته باشد که خالی از سکنه است یا در اجاره مستاجر باشد ، آن آپارتمان دوم، دیگر منزل مسکونی وی محسوب نمی شود . بنابراین فقط آپارتمان یا منزلی که شخص خود و خانواده اش در آن سکونت دارند ، به عنوان منزل مسکونی تلقی می گردد . از طرفی آپارتمانی که شخص بدهکار و خانواده اش در آن سکونت دارند باید در شان بدهکار باشد ، چرا که اگر آپارتمان یا منزل مسکونی بدهکار بالاتر از شان مدیون باشد ، آن محل قابل توقیف و فروش است . بهتر است موضوع را با مثالی روشن نماییم. فرض کنیم شخصی که بابت 314 سکه بهار آزادی بدهکار مهریه محسوب می شود ، یک منزل مسکونی 300 متری در شهرک غرب تهران دارد ، شغل این شخص تعمیرکار است و در تعمیرگاه خود به تعمیر خودروهای لوکس اشتغال دارد . در این وضعیت با احترام به همه تعمیرکاران خودرو باید عرض نمایم که محل مسکونی وی به متراژ 300 متر در آن محله ، برای شخصی با این شغل که بدهکار مهریه نیز محسوب می شود ، در شان وی محسوب نمی شود و می توان برای چنین شخصی منزل مسکونی وی را توقیف و به مزایده گذاشت و از محل فروش آن مبلغ مهریه را برداشت نمود . حال همین فرض را در مورد یک پزشک متخصص یا یک تاجر بین المللی در نظر بگیرید . برای چنین اشخاصی به زعم حقیر منزل مسکونی 300 متری در شان این اشخاص محسوب شده و قابل توقیف و مزایده نیست و یا لااقل همه آن قابلیت توقیف نخواهد داشت و صرفا می توان به اندازه یک یا دو دانگ از آن را توقیف نموده و به مزایده گذاشت . بنابراین مشاهده می کنید که توقیف و مزایده یک منزل مسکونی به شرایط خاص مربوط به متراژ خانه ، محل وقوع آن و شان مدیون به لحاظ وضعیت اجتماعی بستگی دارد . ولی به هر حال همه موارد فوق که معروض گردید مربوط به منزل مسکونی واحد است و منزل مسکونی دوم و سوم را شامل نمی شود . برای اشخاصی که دارای دو یا سه همسر هستند باید منزل مسکونی را به اندازه تعداد همسران غیر قابل توقیف در نظر گرفت . مسئله دیگر که در مورد منزل مسکونی قابل ملاحظه است ، آن است که بعضی ادارات ثبت در راستای توقیف اموال برای مهریه ، عملا منزل مسکونی زیر 90 متر را توقیف نمی کنند .

• توقیف خودرو: بر خلاف منزل مسکونی که قابل توقیف نمی باشد مگر در شرایط خاص ، خودرو اساسا قابل توقیف است مگر آنکه شرایط خاصی دارا باشد . خودرو فقط زمانی قابل توقیف نیست که تنها محل کسب در آمد مدیون باشد . یعنی مثلا مدیون مهریه شغلی نداشته باشد مگر اشتغال به رانندگی ، حال این رانندگی می تواند به صورت مسافر کشی در تاکسی تلفنی یا اسنپ باشد و یا به صورت حمل بار با وانت و غیره . بنابراین اگر کسی به چنین شغلهایی اشتغال داشته باشد ، توقیف خودرو وی به لحاظ قانونی میسر نیست . لازم به ذکر است ، اشخاصی که بغیر از رانندگی به شغلهای دیگر نیز اشتغال دارند نمی توانند از این مزیت برخوردار شوند . مثلا شخص کارمندی که صبحها در اداره خصوصی یا دولتی مشغول به کار است و بعد از وقت اداری برای تامین هزینه های زندگی خود با خودرو در اسنپ فعالیت می کند ، نمی تواند مدعی شود که خودرو وی محل کسب درآمد او و خانواده اش است ، هر چند که در واقع نیز با توقیف خودرو مذکور زندگی وی دچار نقصان درآمدی گردد . در قانون ما متاسفانه برای چنین وضعیتی چاره قابل قبولی اندیشیده نشده است و خودرو چنین اشخاصی را توقیف نموده و به مزایده می گذارند .

وکیل مهریه و نقش آن در توقیف اموال بدهکار:

نقش وکیل مهریه در روند توقیف اموال بدهکار اولا بررسی وضعیت اموال و امکان توقیف آنهاست و ثانیا مطالبه اسناد مربوطه یا حداقل شماره های مربوط که بتوان مسیر و روند توقیف را کوتاهتر نمود . ممکن است شخصی که برای مطالبه مهریه مراجعه نموده ، هیچ علم یا اطلاعی از اموال بدهکار نداشته باشد ، ( گاهی چنین وضعیتی پیش میاید ) بنابراین در چنین وضعیتی وکیل مهریه می تواند با استعلام اموال  بدهکار  از ادارات مختلف مانند اداره ثبت اسناد و املاک کشور ، یا اداره راهور راهنمایی و رانندگی ، استعلام از اداره بورس ، اداره ثبت شرکتها ، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و سایر ارگانها و موسسات دولتی و غیر دولتی اموال قابل توقیف مدیون را شناسایی و نسبت به توقیف آنها اقدام نماید.

• توقیف حسابهای سپرده و سایر حسابهای بانکی: حسابهای بانکی اشخاص همگی قابل توقیف است . هر حساب بانکی تحت هر شرایط و با هر نوع حساب اعم از سپرده ، جاری ، قرض الحسنه ، وکالتی و غیره در صورتی که در آن وجه یا وجوهی باشد قابل توقیف است و پس از توقیف ، وجوه توقیفی در آن به حساب مشخصی در اداره ثبت یا دادگاه منتقل شده و قابل دریافت توسط طلبکار خواهد بود . علی القاعده هیچ نوع اعتراضی در زمینه توقیف حسابهای بانکی قابل قبول و مورد پذیرش نیست . مگر در مورد حساب مربوط به واریز حقوق یا دستمزد که همه ان قابل توقیف نیست . در واقع اگر حساب مربوط به واریز حقوق یا دستمزد بدهکار توسط طلبکار توقیف شود ، بدهکار طبق قانون می تواند تقاضای رفع توقیف از آن را بنماید . در این صورت اگر شخص بدهکار دارای فرزند باشد ، فقط یک چهارم آن مبلغ قابل بازداشت است  و اگر بدون فرزند باشد ، تا یک سوم حقوق همه ماهه قابل توقیف خواهد بود . علی القاعده و بر طبق اصول حقوقی میزان یک سوم و یا یک چهارم باید از خالص دریافتی محاسبه و برداشت شود ولی متاسفانه دیده شده که بعضی از ادارات دولتی به جهت عدم اطلاع از قوانین تا یک سوم یا یک چهارم کل حقوق و مزایای شخص کارمند را برداشت و به حساب دولتی واریز می نمایند .
• اوراق بهاردار: اوراق بهادار مانند اوراق و اسناد بورس در صورتیکه بدهکار دارای چنین اموالی باشد ، در ادارات مذکور قابل توقیف است ، اوراق بهادار فقط اوراق بهادار بورسی نیستند ، بلکه هر نوع اوراق مشارکت بانکی ، سهم الشرکه شرکتهای با مسئولیت محدود ، یا سهام شرکتهای سهامی عام و یا خاص و .. . همگی قابل توقیف به عنوان اموال بدهکار هستند .
• سهم الارث : سهم الارث بدهکار معمولا بهترین گزینه برای توقیف است ، چرا که به سادگی قابل نقل و انتقال نیستند و بدهکار نمی تواند به سادگی آن را از اموال خود به دیگری منتقل نماید . برای انتقال سهم الارث باید تشریفات طولانی و قانونی طی شود و مادامی که این تشریفات طی نشود ، امکان انتقال قطعی به نام دیگری میسر نیست . بستانکار مهریه می تواند با ارائه مشخصات متوفی و ورثه ای که از ماترک متوفی بهرمند می شوند ، سهم بدهکار مهریه از ماترک متوفی را توقیف نماید که در آن صورت با توقیف آن قسمت ، امکان تقسیم ماترک بین سایر وراث نیز باید با اجازه مرجع توقیف کننده و با احتساب حقوق طلبکار باشد .
• توقیف مغازه و دفتر کار: توقیف مغازه و دفتر کار شخص بدهکار علی الاصول هیچ منع قانونی ندارد و اشخاصی که مدعی هستند این اموال جزء مستثنیات دین محسوب می شود ، استدلالات قابل قبولی ارائه نمی کنند ، هر چند در عمل بعضی دادگاهها چنین آرائی صادر می کنند و دادگاه تجدید نظر نیز رای ایشان را تایید و ابرام نموده است . البته این آراء جزء استثنائات محسوب می گردد .

در نوشته های بعدی در مورد مستثنیات دین مدیون که قابل توقیف نمی باشد و همچنین در مورد قسم سوم اموال یعنی اموالی که تعلق آن به مدیون محل شبهه خواهد بود ، سخن خواهیم گفت.