منظور از سند عادی چیست؟

ماده 1289 قانون مدنی:

غیر از اسناد مذکوره در ماده ۱۲۸۷ سایر اسناد عادی است.

ماده 1287 قانون مدنی:

اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مامورین رسمی در حدود صلاحیت آنها و بر طبق مقررات‌ قانونی تنظیم شده باشند رسمی است.

مطابق دو ماده بالا قانون گذار سند رسمی را تعریف کرده است و اظهار داشته که هر سندی غیر از آنچه در ماده 1287 عنوان شده باشند، سند عادی است. با توجه به آنچه عنوان شد، اگر زن و شوهری در منزل یا هر محل دیگری غیر از دفتر اسناد رسمی سندی تنظیم نمایند که مفاد آن دلالت بر بخشیدن مهریه از جانب زوجه نماید، این سند عادی محسوب گردیده و در دادگاه یا هر محل دیگری بر اساس قوانین اسناد عادی به آن اعتبار داده خواهد شد.

منظور از سند به طور کلی هر قرار و یا قرارداد و یا اقرار و … است که به صورت مکتوب بر برگ کاغذ یا به صورت الکترونیکی درج گردد.

آیا نوشته ای که ذیل آن امضا نشده باشد سند عادی است؟

فرض کنیم زوجه برگه ای را با دستخط خودش بنویسد و تاریخ بزند و طی آن تمام یا بخشی از مهریه خود را به همسرش ببخشد، اما پس از نوشتن برگه از عمل خود پشیمان شده و آن را امضا ننماید. چنین برگه ای به دلیل آنکه امضا نشده است، سند محسوب نمی گردد حتی اگر شرایط فوق را دارا باشد.

در مورد فضای مجازی و داده های الکترونیک موضوع کمی متفاوت است که در ادامه در آن مورد سخن خواهیم گفت.

در مورد اپلیکیشن هایی مانند اینستاگرام یا واتساپ و تلگرام و به طور کلی هر فضای تبادل پیام تحت اینترنت که منبع آن برنامه ها و محل ذخیره اطلاعات آن در خارج از ایران باشد، به دلیل اینکه امکان استعلام  صحت آن پیامها وجود ندارد، بنابراین اصالت آن پیامها قابل تایید نیست و نمی توان از آن پیامها در دادگاه استفاده نمود.

در مورد پیامهایی که به صورت پیام کوتاه یا اپلیکیشن های داخلی ارسال می شود با توجه به اینکه می توان صحت و اصالت آن را تایید نمود، موضوع قابل بررسی است، لکن علی القاعده دادگاههای خانواده ما به دلیل آنکه نمی خواهند و قصد ندارند که حقوق مالی زن مورد خدشه قرار گیرد، معمولا بدان استناد نمی کنند و از اینگونه پیامها به عنوان مستند بخشش مهریه استفاده نمی نمایند، (البته باید گفت که در صورتی که دادگاهی بخواهد قانونی به موضوع رسیدگی کند، می تواند به پیامهای مذکور استناد جوید).  موضوع زمانی می تواند بغرنج گردد که زوجه برای بخشش تمام یا قسمتی از مهریه خود از طریق پیام کوتاه شرط یا شروطی مقرر نموده و زوج به آن شروط عمل نموده باشد، لکن پس از انجام شروط توسط زوج، زوجه به تعهد خود که همانا بخشش مهریه بوده عمل ننماید. در این صورت به نظر می رسد که دادگاه جهت رعایت عدالت بهتر است به موضوع پیامکها ورود نماید.

ارزش سند عادی در دادگاه:

در صورتی که موضوع سند عادی بخشش مهریه به دادگاه ارجاع گردیده و مورد ادعای یکی از زوجین قرار گیرد، اگر طرفی که مدعی وقوع بخشش است بتواند اصالت سند مذکور را به نحوی در دادگاه ثابت نماید، بخشش مهریه به صورت قطعی واقع می گردد و زوجه دیگر نمی تواند مهریه را از زوج مورد مطالبه قرار دهد. در این رابطه ماده 1291 چنین مقرر می دارد:

اسناد عادی در دو مورد اعتبار اسناد رسمی را داشته درباره طرفین و وراث و قائم مقام آنان معتبر است.
1- اگر طرفی که سند بر علیه او اقامه شده است صدور آن را از منتسب‌ الیه تصدیق نماید.
2- هر گاه در محکمه ثابت شود که سند مزبور را طرفی که آن را تکذیب یا تردید کرده فی‌الواقع امضاء یا مهر کرده است.