کیفرخواست:

کیفرخواست یعنی دادسرا پس از تحقیقات هم ادله کافی برای انتساب جرم پیدا نموده است و هم فعل انجام شده از جرائمی است که قانونگذار پیش بینی کرده است. در این موارد توسط دادستان کیفرخواست صادر می گردد. کیفرخواست در حقیقت تقاضای دادستان از ریاست دادگاه کیفری است برای تعیین مجازات برای متهم. در واقع دادستان که قبلا با عنوان مدعی العموم شناخته می شد وظیفه حمایت از نظم عمومی را دارد و بدین ترتیب باید از آن در برابر مجرمین دفاع نماید.

کیفرخواست ممکن است خطاب به دادگاه کیفری 2، دادگاه کیفری 1 و یا دادگاه انقلاب باشد هر کدام از این دادگاهها به صورت تخصصی به جرائم خاصی رسیدگی می کنند و بنابراین اینکه کیفرخواست خطاب به کدام مرجع باشد، بستگی به جرم انجام شده و مجازات آن دارد. مثلا دادگاه کیفری 1 به جرائم مهمتر رسیدگی می کند و فقط جرائمی که مجازات آن از ده سال حبس بشتر باشد یا دیه آن نصف دیه کامل باشد رسیدگی می نماید. دادگاه انقلاب نیز به جرائم خاصی مثل محاربه یا موارد مخدر و از این قبیل رسیدگی می نماید. صدور حکم نسبت به سایر جرائم به عهده دادگاه کیفری 2 می باشد.

در چه صورتی دادسرا شروع به تحقیق می نماید:

دادسرا در موارد خاصی می تواند تحقیقات را آغاز نماید و هیچ دادگاهی نمی تواند به صورت سلیقه ای تحقیقات یا رسیدگی به جرم یا جرائمی را آغاز نماید. بنابراین برای شروع به رسیدگی شرایطی که در قانون مقرر گردیده باید کاملا رعایت گردد وگرنه آن تحقیقات اعتبار قانونی نخواهد داشت و از این جهات قابل نقض خواهد بود. موارد شروع به تحقیق ذکر شده در قانون به ظرح ذیل است:

• اعلام و اخبار ضابطان دادگستری یا اشخاص موثق و مطمئن که خود شاهد وقوع جرم بوده اند یا اطلاع کافی از وقوع جرم به همراه ادله ای دارند.
• وقوع جرم در مقابل بازپرس یا دادستان در حال انجام وظیفه
• اقرار متهم
• اطلاع دادستان از وقوع جرم به هر شکل دیگر مثلا از طریق جراید

وظایف دادستان:

دادستان وظیفه سرپرستی و ریاست دادسرا را دارد. در شهرهای بزرگ برای یک یا چند محله یک شعبه دادسرا در نظر گرفته می شود و مجموع این دادسراها زیر نظر دادسرای اصلی انجام وظیفه می نمایند. در واقع سلسله مراتب تفوق دادستان از دادستان کل کشور آغاز و سپس به دادستان استانها و در آخر به دادستان شهرستان ختم می شود. وظایف دادستان در حوزه های بخش به عهده دادرس علی البدل دادگاه می باشد. دادستان همچنین وظیفه ریاست بر ضابطین دادگستری ذیل نظر خود را دارد. سایر وظایف دادستان اعم است از تعقیب جرائم حق الله و حق الناس در مواردی که جرم خصوصی نباشد. اجرای مجازاتها و صدور کیفرخواست.

وظایف دادیار:

دادیار اولین مرتبه برای شروع قضاوت است، کسی که به عنوان دادیار انجام وظیفه می نماید مستقیما زیر نظر دادستان به تحقیق در مورد جرائم می پردازد. در واقع با تقسیم پرونده توسط دادستان یا معاون ارجاع، دادیاران نسبت به تحقیق در مورد جرائم کم اهمیت تر ماموریت می یابند و می توانند تحقیقات را شخصا یا با ارجاع به ضابطین انجام دهند. تقریبا تمامی قرارهایی که دادیار صادر می نماید باید به تایید دادستان برسد و هر کجا نظر دادستان با نظر دادیار مخالف باشد نظر دادستان برای دادیار لازم الاجراست.

وظایف بازپرس:

بازپرس وظیفه تحقیقات در مورد جرائم مهم تر را دارد. در مقایسه با دادیار، بازپرس اختیارات بیشتری دارد و مانند دادیار لازم نیست از همه دستورات دادستان پیروی نماید. اما به هر حال اگر دادستان در جریان تحقیقات اقداماتی را از او بخواهد که انجام دهد، بازپرس مکلف به اطاعت است. به هر حال در صورت اختلاف بین دادستان و بازپرس حسب مورد حل اختلاف با دادگاه کیفری خواهد بود.

حرف آخر:

در مورد جرائم آنچه از درجه اهمیت بیشتری برخوردار است، آن است که فعل انجام شده دقیقا با آنچه در  قانون ذکر شده منطبق باشد. با این توضیح که مردم در عرف ممکن است به اعمال یا افعالی جرم بگویند که در قانون به آن جرم اطلاق نمی شود. یا مثلا عملی را کلاهبرداری تلقی کنند در حالیکه آن عمل طبق تعریف قانونی سرقت محسوب می شود. بنابراین مهمترین اصل در جرائم آن است که دعوی یا همان شکایت درست و صحیح مطرح شود وگرنه پس از رفت و آمدهای بسیار و خرج وقت و هزینه های زیاد در نهایت با قرار منع تعقیب مواجه خواهند شد. پس توصیه اکید ما در مورد مراجعه به دادسرا مشورت با وکیل پایه یک متخصص در امور کیفری است تا اساسا تعیین شود آیا فعلی که واقع شده با جرم مورد نظر منطبق هست یا خیر. مضافا آنکه اخیرا دادسراها به پیروی از دادگاههای عمومی فقط جرائم تصریح شده در شکوائیه را بررسی می نمایند. در حالی که مقامات دادسرا فارغ از آنکه چه جرمی به متهم نسبت داده شده باید طی تحقیقات موضوع را از همه جهات و جرائم مورد بررسی قرار دهند.