نظامنامه دفاتر ازدواج و طلاق مورخ 1401/02/10 توسط رییس قوه قضاییه ابلاغ شد. این نظامنامه مشتمل بر 41 ماده و 21 تبصره به شرح آتی است.

نظامنامه دفاتر ازدواج و طلاق

 در اجرای ماده 29 قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سر دفتران و دفتریاران مصوب 26/10/1354 و با عنایت به ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 و در راستای آیین نامه قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب 10/1/1400 “نظامنامه دفاتر ازدواج و طلاق” به شرح زیر است:

فصل اول: کلیات

مبحث اول: اختصارات و تعاریف

ماده 1- معانی اصطلاحات و اختصارات نظامنامه به شرح زیر می باشد:

الف- سازمان، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور

ب- کانون: کانون سر دفتران ازدواج و طلاق مرکز (تهران) و یا هر کانونی که بر اساس این نظامنامه در مراکز استانها ایجاد می شود

پ- قانون: قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب 26/10/1354

ت- آیین نامه: آیین نامه قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب 10/1/1400

ث- دفترخانه: دفترخانه رسمی ثبت ازدواج و طلاق

ج- سردفتر: شخصی که اداره امور دفترخانه ثبت رسمی ازدواج و طلاق را بر عهده دارد

چ- هیات: هیاتی که به منظور مصاحبه با داوطلبان سردفتری و انتخاب سردفتران توسط رییس سازمان انتخاب می شود

ح- دفتر: دفتر الکترونیکی که اسناد رسمی ازدواج و طلاق و سایر موارد مرتبط در آن ثبت می شود که به صورت برخط (آنلاین) در دسترس دفترخانه می باشد

خ- دادگاه: دادگاه انتظامی سردفتران و دفتریاران موضوع ماده (34) قانون

د- اصحاب سند: اشخاص متقاضی تنظیم سند وقایع ازدواج و طلاق و اشخاص مرتبط.

ماده 2- دفترخانه واحدی وابسته به قوه قضاییه است که برای تنظیم و ثبت اسناد رسمی ازدواج و طلاق و دیگر وظایفی که به موجب قوانین و مقررات به آن واگذار شده تشکیل می شود.

تبصره– سازمان می تواند بخشی از امور تصدی گری خدمات ثبتی مرتبط را به دفاتر ازدواج و طلاق واگذار نماید. تعرفه حق الزحمه بابت ارائه خدمات واگذار شده به پیشنهاد سازمان و تایید رییس قوه قضاییه خواهد بود.

مبحث دوم: پذیرش سردفتر

ماده 3- سازمان مکلف است پس از تایید رییس قوه قضاییه جهت رفع نیاز مناطقی که به موجب مقتضیات محلی، میزان کار و تعداد مراجعان نیاز به تاسیس دفتر ازدواج و طلاق دارند پس از اعلام عمومی، به نحو مقتضی به شرح ذیل نسبت به پذیرش سر دفتر اقدام نماید:

الف- اعلام عمومی مهلت ثبت نام و شرایط عمومی و اختصاصی لازم جهت ثبت نام داوطلبان

ب- ثبت نام از واجدین شرایط در مهلت مقرر

پ- برگزاری آزمون کتبی و شفاهی

ت- طی مراحل گزینش، از جمله مصاحبه توسط هیات با قبول شدگان در آزمون کتبی

تبصره 1– حداقل نصاب نمره قبولی در مرحله آزمون کتبی برای مناطق مختلف توسط سازمان تعیین می شود.

تبصره 2– شرکت سر دفتر در دوره های آموزشی که در شروع به کار و یا در ضمن خدمت توسط سازمان یا کانون برگزار می شود الزامی است.

تبصره 3– ضوابط مربوط به پذیرش ایثارگران مطابق قانون مربوطه خواهد بود.

ماده 4- اشخاص زیر را نمی توان به سردفتری ثبت ازدواج و طلاق انتخاب کرد:

الف- اتباع بیگانه

ب- کسانی که تحت ولایت یا قیمومت هستند

پ- محکومان به انفصال دائم از خدمات دولتی، قضایی یا وکالت دادگستری و همچنین محکومان به انفصال موقت از خدمات و مشاغل مزبور در مدت انفصال یا تعلیق

ت- محکومان به ارتکاب جرائم منافی عفت و همچنین محکومان به جرائمی که مطابق قانون مستلزم محرومیت از بعضی حقوق اجتماعی مذکور در قانون مجازات اسلامی است، در مدت محرومیت

ث- معتادان به مشروبات الکلی، مواد مخدر و روانگردان

ج- اشخاص فاقد صلاحیت یا سوء شهرت

چ- دارندگان پایه های قضایی، وکلای دادگستری، سران دفاتر اسناد رسمی، دفتریاران، کارکنان رسمی، پیمانی و قراردادی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386

تبصره– ممنوعیت مذکور در بند “چ” شامل سر دفتران شاغل قبل از تاریخ 26/10/1394 موضوع تبصره های الحاقی به ماده 2 نظامنامه مصوب 1378 نمی شود.

مبحث سوم- تاسیس دفترخانه

ماده 5- سردفتر مکلف است حداکثر ظرف مدت سه ماه پس از ابلاغ حکم انتصاب سردفتری، نسبت به تاسیس دفترخانه و شروع به کار در محدوده محلی که در ابلاغ تعیین شده است اقدام نماید و در صورت عدم انجام تکلیف، ابلاغ مذکور لغو می گردد. مدت مذکور توسط رییس سازمان تا سه ماه دیگر قابل تمدید است.

تبصره 1– پس از تعیین محل دفترخانه و تایید آن از طرف اداره ثبت مربوطه هرگونه جابه جایی در همان محل منوط به تایید اداره ثبت می باشد.

تبصره 2– تغییر محل دفترخانه از محل تعیین شده در حکم سردفتر اعم از شهر یا روستا به شهر یا روستای دیگر مطابق دستورالعمل نقل و انتقالات دفاتر ازدواج و طلاق مصوب سازمان خواهد بود.

تبصره 3– سازمان می تواند برای مناطقی که فاقد دفترخانه هستند با صدور ابلاغ سیار برای یکی از سردفتران به تشخیص رییس سازمان نسبت به رفع نیاز منطقه اقدام نماید.

ماده 6- محل دفترخانه باید به گونه ای باشد که دسترسی و حضور افراد توان خواه و سالمند به سهولت صورت گیرد. در مجتمع هایی که فاقد بالابر است، دفترخانه هایی که در غیر طبقه همکف مستقر است، سردفتر مکلف به رعایت تمهیدات لازم جهت تسهیل امور می باشد. سازمان مکلف است دفتر ویژه ثبت ازدواج و طلاق افراد دارای معلولیت که مناسب سازی شده است را اطلاع رسانی نماید.

تبصره– سازمان مکلف است در تعیین محل دفترخانه رعایت فاصله متعارف با مجتمع قضایی را بنماید.

ماده 7- نصب تابلوی مشخصات سردفتر و کارکنان در دفترخانه الزامی است.

ماده 8- تابلو و مهر دفترخانه باید مطابق نمونه مصوب سازمان باشد و قید عبارات تبلیغی، القاب یا عناوین دیگر در تابلو، مهر، سربرگ ممنوع است.

فصل دوم: انتخاب سردفتران

ماده 9- متقاضیان سردفتری باید دارای شرایط زیر باشند:

الف- داشتن مدرک کارشناسی در رشته های حقوق، علوم ثبتی، علوم قضایی، الهیات و معارف اسلامی ( گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی یا مدرک سطح دو حوزوی یا بالاتر با تایید مرکز مدیریت حوزه های علمیه که دارای مجوز ضدور مدرک حوزوی از شورای عالی حوزه ها می باشند) همچنین، دارندگان مدرک سطح یک حوزه به شرط دارا بودن مدرک تحصیلی کارشناسی در یکی از رشته های ادبیات (زبان فارسی یا عربی)، علوم قرآنی و الهیات و معارف اسلامی

ب- دارا بودن حداقل 24 و حداکثر 50 سال تمام شمسی

پ- داشتن کارت پایان خدمت یا معافیت دائم از خدمت نظام وظیفه عمومی

ت- تاهل

ث- تدین به دین مبین اسلام

ج- اعتقاد و التزام به احکام شرعی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

چ- حسن شهرت

ح- توانایی انجام کار

تبصره 1– اشخاص مذکور در بند الف که دارای مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری در رشته های فوق باشند، در شرایط مساوی دارای الویت خواهند بود.

تبصره 2– مدارک حوزوی اهل سنت باید مورد تایید شورای عالی مدارس علوم دینی اهل سنت باشد.

تبصره 3– دارندگان مدارک اجتهاد یا افتاء که به تایید شورای عالی حوزه ها رسیده باشد از آزمون کتبی معاف بوده و در زمان صدور آگهی انتخاب سردفتری پس از ثبت نام و احراز شرایط از سایر جهات صرفا توسط هیات از آنان مصاحبه بعمل خواهد آمد.

تبصره 4– استمرار شرایط مذکور در بندهای “ث” تا “ح” در دوران تصدی ضروری است.

ماده 10- انتخاب سردفتران اقلیت های دینی موضوع اصل سیزده قانون اساسی با رعایت ماده 4 این نظامنامه و پس از معرفی و گواهی مراکز رسمی دینی مربوط خواد بود.

ماده 11- از داوطلبان واجد شرایط، امتحان کتبی به عمل خواهد آمد. زمان و مکان برگزاری از طریق پایگاه اطلاع رسانی سازمان اعلام می گردد.

تبصره 1– مواد امتحان عبارت است از: ادبیات فارسی، عربی، متون فقهی مرتبط با نکاح و طلاق، مقررات مربوط به ازدواج و طلاق، حقوق مدنی و معارف اسلامی.

تبصره 2– سوالات متون فقه متقاضیان اهل سنت از کتب فقهی آنان استخراج خواهد شد.

تبصره 3– هزینه شرکت در آزمون کتبی بر عهده متقاضی است.

ماده 12- صدور ابلاغ سردفتری منوط بر گذراندن سه ماه کارآموزی در یکی از دفاتر ازدواج و طلاق می باشد.

ماده 13- سردفتران قبل از اشتغال به سردفتری به شرح زیر سوگند یاد نموده و ذیل سوگندنامه را امضا می کنند: ” اینجانب به عنوان سردفتر رسمی ثبت ازدواج و طلاق در محضر قرآن کریم به خداوند قادر متعال سوگند یاد میکنم که وظایف محوله را مطابق احکام شرع مقدس اسلام، قوانین، مقررات و نظامات کشور جمهوری اسلامی ایران انجام دهم و در کمال امانتداری، بیطرفی، رعایت اخلاق حرفه ای، حفظ حقوق مراجعان و احترام به آنان اقدام نموده و نهایت تلاش خود را به کار برم و شرافت خود را وثیقه این سوگند قرار می دهم”.

تبصره– اقلیت های دینی بر اساس آیین مربوط به خود به شرح فوق سوگند یاد می کنند.

ماده 14- مراسم سوگند با حضور رییس یا معاون امور اسناد سازمان یا مدیرکل امور اسناد و سر دفتران و رییس کانون مرکز و در مراکز استانها با حضور مدیرکل ثبت و رییس کانون استاد برگزار می شود و در متن سوگندنامه به امضای سردفتر و حسب مورد صورتجلسه مراسم به امضای مدیرکل امور اسناد و سردفتران یا مدیرکل ثبت استان مربوط می رسد و در پرونده سر دفتر ضبط می شود.

فصل سوم: صلاحیت و وظایف دفاتر رسمی ثبت ازدواج و طلاق

ماده 15- صلاحیت دفاتر رسمی ازدواج و طلاق به صورت یکسان و به شرح زیر می باشد:

الف- ثبت و اجرای صیغه شرعی واقعه ازدواج دائم و ثبت یا اجرای صیغه شرعی ازدواج موقت بصورت رسمی یا عادی برابر قانون حمایت خانواده

ب- ثبت و اجرای صیغه طلاق، ابطال سند، فسخ و انفساخ وقایع ازدواج و همچنین طلاق مطابق حکم قطعی مراجع قضائی، بذل مدت و رجوع

پ- درج شروط مورد توافق زوجین مطابق قواعد عمومی شامل وکالت طلاق یا سایر شروط در ملاحظات سند و دفتر و اقرار به وصول بذل مهریه تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی در ملاحظات دفتر و سند

ت- برابر اصل نمودن اسناد تنظیمی در دفترخانه

ث- صدور و تحویل رونوشت اسناد ثبت شده به ذینفع یا قائم مقام قانونی او

ج- دیگر مواردی که در قوانین و مقررات پیش بینی شده یا می شود

ماده 16- از تاریخ تصویب این نظام نامه دفترخانه ازدواج و طلاق قابل تفکیک نبوده و یک واحد تلقی و برای هر دفترخانه یک شماره اختصاصی تعلق می گیرد.

ماده 17- شرایط و ضوابط و نحوه انتخاب اعضای هیئت مدیره کانون و چگونگی فعالیت آن مطابق اساسنامه ای خواهد بود که ظرف سه ماه برابر مقررات تهیه و پس از تایید رییس سازمان به ثبت می رسد.

ماده 18- ارائه کلیه خدمات در دفترخانه باید به صورت الکترونیکی انجام پذیرد.

ماده 19- سردفتر موظف است قبل از شروع به کار، نمونه امضای خود را در حضور رئیس ثبت محل و در دوفرم مخصوص درج و ارائه نماید. یکی از فرمها در اداره ثبت استان و دیگری در اداره کل امور اسناد سازمان بایگانی یا اسکن خواهد شد. سردفتر مکلف است کلیه خدمات را مطابق نمونه ارائه شده امضا نماید.

ماده 20- درج شماره ملی، کد پستی، آدرس محل اقامت و حتی الامکان شماره تلفن همراه یا آدرس پست الکترونیک اصحاب سند در کلیه اسناد الزامی است. هرگونه ابلاغ به اصحاب سند به صورت الکترونیکی از طریق سامانه ابلاغ قوه قضائیه انجام می شود.  ملاک احراز هویت افراد شناسنامه و کارت ملی و برای اتباع بیگانه اصل گذرنامه یا کارت آمایش می باشد.

ماده 21- ظرف مدت سه ماه پس از تاریخ تصویب این نظامنامه ارائه هرگونه خدمت در دفاتر رسمی ثبت ازدواج و طلاق به صورت الکترونیکی بوده و مستلزم ثبت نام متقاضی در سامانه ثبت نام الکترونیکی(ثنا) و اخذ تصدیق الکترونیکی است.

ماده 22- نحوه ثبت وقایع ازدواج، طلاق و امور مربوط در دفاتر الکترونیک و نظارت بر آن مطابق شیوه نامه بهره برداری از دفتر الکترونیک ثبت وقایع ازدواج و طلاق مصوب سازمان می باشد.

تبصره– سردفتران مکلفند دفاتر و بایگانی دفتر تحت تصدی خود را ظرف یک سال مطابق شیوه نامه ای که توسط سازمان تهیه می شود اسکن و داده آمایی کنند. معدوم کردن اوراق بایگانی با نظارت سازمان پس از اسکن بلامانع می باشد.

ماده 23- سردفتر مکلف است در محل دفترخانه و همزمان با اخذ امضای هریک از اصحاب سند در نسخه پشتیبان از طریق سامانه نسبت به اخذ اثر انگشت آنها در دفتر الکترونیک اقدام و سپس با امضای الکترونیک و اثر انگشت خود ثبت را تائید نموده و نسخه نهایی سند را چاپ و پس از امضا به مهر دفترخانه ممهور با اخذ رسید تحویل ذینفع نماید.

ماده 24- درج تاریخ کامل شمسی بر روی کلیه اسناد و قبوض و مکاتبات الزامی است.

ماده 25- در صورت تقاضای رونوشت مصدق اسناد ثبت شده سردفتر مکلف است صرفا به صاحبان اسناد یا قائم مقام قانونی آنها تسلیم نماید و چنانچه درخواست رونوشت مربوط به اسناد ناقص باشد باقید و تصریح به نقص سند بلامانع است.

ماده 26- تعرفه حق التحریر دفاتر رسمی ازدواج و طلاق هر دو سال یک بار بازنگری و به تایید رئیس قوه قضائیه رسیده و یا پس از تفویض اختیار از طرف ریاست قوه قضائیه به تصویب رئیس سازمان می رسد.

ماده 27- سردفتر موظف است بر اساس احکام شرع مقدس و قوانین و مقررات نسبت به انجام وظیفه اقدام نماید. در صورتی که تقاضا یا توافق زوجین مخالف با شرع و قوانین و مقررات موضوعه و نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد ضمن امتناع از ثبت باید علت آن را کتبا به متقاضی اعلام نماید.

تبصره 1– سازمان برای همسان سازی نحوه تقریر شروط مورد تقاضای مراجعان در سند ازدواج و پیشگیری از هرگونه ابهام در مفاد توافق ها با مراجعه به منابع فقهی و رعایت فتاوای معتبر، بخشنامه های لازم را تهیه و پس از تایید رئیس قوه قضائیه صادر می نماید.

تبصره 2– سازمان با هدف کاهش فریب در نکاح، نمونه برگ های لازم شامل مشخصات و خصوصیات هویتی و اجتماعی طرفین ازدواج را تهیه و در اختیار دفاتر قرار می دهد. دفاتر در زمان دریافت مدارک این اوراق را در اختیار مراجعان ثبت ازدواج قرار داده و پس از تکمیل آن توسط طرفین به امضای طرف مقابل می رساند.

ماده 28- سردفتر ازدواج و طلاق صرفا مجاز به ثبت وقایع ازدواج و طلاق افراد هم دین خود می باشند.

ماده 29- ثبت وقایع ازدواج و طلاق اهل سنت در دفاتر شیعه و بالعکس در صورت اجرای صیغه شرعی مطابق احکام مخصوص به مذهب زوجین بلامانع می باشد. در صورت اختلاف مذهب زوجین مذهب زوج ملاک عمل خواهد بود.

ماده 30- ثبت وقایع ازدواج و طلاق زوجین که هر دو یا یکی از آنها تبعه بیگانه باشند با رعایت ماده 1060 قانون مدنی حسب مورد منوط به اخذ مجوز از استانداری یا نیروی انتظامی می باشد.

ماده 31- ثبت ازدواج و طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور در سفارت یا کنسولگری یا دفاتر نمایندگی با رعایت تبصره ماده (15) قانون حمایت خانواده مصوب 1391 دارای همان آثاری است که ثبت آنها در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق داخل کشور دارد. طلاق هایی که در خارج کشور انجام ولی به ثبت نرسیده است. ثبت آن در دفترخانه منوط به تنفیذ احکام صادره در دادگاه خانواده می باشد.

ماده 32- در صورتیکه ثبت ازدواج و طلاق توسط وکیل انجام شود، وکالتنامه وکیل باید در یکی از دفاتر اسناد رسمی، سفارت ایران، کنسولگری یا نمایندگی تنظیم و دارای اختیارات لازم باشد.

ماده 33- ثبت ازدواج افراد بی سواد، ناشنوا، نابینا و افرادی که قدرت تکلم ندارند منوط به معرفی و حضور یک نفر معتمد که شرایط ازدواج را به ایشان تفهیم نماید، می باشد.

ماده 34- سردفتران در ساعات اداری مکلف به حضور در دفترخانه و انجام وظیفه می باشند.

ماده 35- کفیل دفترخانه ای که به علت فوت سردفتر، انفصال دائم یا غیبت غیرموجه تعطیل شده حق تنظیم و ثبت سند جدید در دفتر مذکور را ندارد و تکمیل اسناد ناقص دفترخانه منوط به کسب اجازه از ثبت محل است. در سایر موارد کفیل حق تنظیم سند را دارد.

ماده 36- شرایط مرخصی سردفتران مطابق مبحث دوم از فصل چهارم آئین نامه و شرایط انتقال سردفتران با رعایت ماده دوازده آئین نامه خواهد بود.

فصل چهارم: تخلفات سردفتران و تعقیب انتظامی آنها  

ماده 37- نحوه رسیدگی به تخلفات و تعقیب انتظامی دفاتر ازدواج و طلاق مطابق فصل چهارم قانون و فصل پنجم آئین نامه می باشد.

ماده 38- سردفتر مسئول کلیه امور دفترخانه می باشد و در صورت تخلف در دفترخانه در مقابل اشخاص ذینفع مسئول خواهد بود و هرگاه در نتیجه اقدامات ضرری متوجه اشخاص شود علاوه بر مجازات های مقرر، باید از عهده خسارت وارده برآید. دعاوی مربوط به خسارت ناشی از تخلفات سردفتران تابع قوانین و مقررات عمومی خواهد بود.

تبصره– مسئولیت سردفتر نافی مسئولیت فرد متخلف نیست.

ماده 39- رسیدگی به پرونده سردفتر در دادگاه بدوی و تجدید نظر انتظامی با حضور یکی از سردفتران ازدواج و طلاق که از طرف کانون معرفی و توسط رئیس سازمان تعیین می شود به جای سردفتر اسناد رسمی انجام می شود.

ماده 40- در مواردی که سردفتر به انفصال دائم یا سلب صلاحیت محکوم و یا مستعفی می شود باید بلافاصله کلیه دفاتر و اسناد و اوراق بهادار مربوط به دفترخانه که به هر عنوان به او سپرده شده طبق دستور ثبت محل به سردفتر کفیل تحویل و تابلوهای دفترخانه را جمع آوری نماید. در صورت امتناع، مطابق قوانین و مقررات رسیدگی می شود. در صورت فوت سردفتر ورثه وی مطابق دستور ثبت محل اقدام می کنند.

ماده 41- از تاریخ تصویب این نظام نامه؛ نظامنامه های مواد (2) و (14) قانون ازدواج مصوب 1310، آئین نامه رسیدگی به تخلفات دفاتر ازدواج مصوب 1316، آئین نامه ماده اول قانون ازدواج مصوب 1312، مقررات متحد الشکل بودن ثبت ازدواج و طلاق مصوب 1311، آئین نامه نحوه اجرای احکام و تصمیمات دادگاه خانواده مصوب 1354، نظام نامه انتخاب سران دفاتر ازدواج و طلاق مصوب 1378 و تمام نظامنامه ها و بخشنامه های مغایر نسخ می شود. این نظامنامه مشتمل بر 41 ماده و 21 تبصره در تاریخ 10 / 02 / 1401 به تصویب رئیس قوه قضائیه رسید.