در این نوشته قصد داریم مطالبه وجه چک را بررسی نماییم و در مورد چک، انواع آن، گواهی عدم پرداخت، نحوه پرداخت چک، و موارد تعقیب کیفری چک اطلاعاتی ارائه کنیم، این موارد اگرچه دارای عمومیت است و بسیاری از اقشار جامعه علی الخصوص بازاریان نسبت بدان آگاهی دارند ، لکن جزئیات آن بسیار حائز اهمیت است. بنابراین مفید خواهد بود از کوچکترین موارد چک ، واخواست و برگشت چک، و انواع چک مطلع باشید.

انواع چک بر اساس قانون صدور چک بر 4 قسم است ؛

چک عادی:‌ چکی است که اشخاص، عهده بانک‌ها به حساب جاری خود صادر می‌کنند و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادرکننده آن ندارد.

چک تأیید شده: چکی است که اشخاص عهده بانک‌ها به حساب جاری خود صادر و توسط بانک محال‌علیه پرداخت وجه آن تأیید می‌شود.

چک تضمین‌شده: چکی است که توسط بانک به عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می‌شود.

چک مسافرتی: چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هریک از شعب آن بانک توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می‌گردد

بنابراین، اگر سندی ارائه گردد و متضمن عنوان چک بر اساس تعاریف بالا نباشد، احکام چک بر آن بار نخواهد شد و احتمالا سند عادیست که باید مطالبه آن بر اساس مطالبه وجه اسناد عادی صورت گیرد.ممکن است  حواله بانکی یا سند عادی یا اسناد تجاری دیگری باشد .

سوال : آبا مطالبه وجه چک زودتر از موعد امکان دارد ؟

جهت مطالبه وجه چک  به اصطلاح باید چک “حال شده باشد” یعنی موعد آن رسیده باشد ، در حقیقت چک در سررسید قابل مطالبه است؛ نه تنها چک بلکه هر دینی که هنوز سر رسید آن نرسیده باشد قابل مطالبه نیست مگر آنکه زمان مطالبه آن در اختیار مطالبه کننده باشد که آنهم باید به طرق مقتضی قانونی به متعهد اعلام شود و فرصت کافی به وی ارائه گردد. در این خصوص ماده ۳ مکرر الحاقی ۰۲/۰۶/۱۳۸۲ مقرر می دارد :

 چک فقط در تاریخ مندرج در آن و یا پس از تاریخ مذکور قابل وصول از بانک خواهد بود.

موضوع دیگر آنکه صادرکننده چک باید در تاریخ مندرج در آن معادل مبلغ مذکور در بانک محال‌علیه وجه نقد داشته باشد و لازم نیست در زمان صدور چک، وجه چک را در بانک سپرده داشته باشد.  در مورد چکی که قبل از موعد آن به بانک ارائه میگردد بانک حق پرداخت وجه یا برگشت آن را نخواهد داشت هر چند که بیش از آن مبلغ در حساب صادر کننده موجود باشد.  در حقیقت بانکها که اصولا چنین اقدامی انجام نمی دهند، لکن حتی اگر بانکی قبل از سر رسید، وجه چک یا سفته ای را برگشت نماید و گواهی عدم پرداخت صادر کند، و بوسیله آن به دادگاه مراجعه کرده ،از دادگاه مطالبه وجه چک یا سفته نماید ،دادگاه به استناد عدم سر رسید، قرار رد دعوا را صادر خواهد کرد.

جهت مشاوره آنلاین یا تلفنی با وکیل دادگستری با شماره 09129215258 تماس بگیرید

گواهی عدم پرداخت

برای آنکه دعوای مطالبه وجه چک در دادگاه یا اجرای ثبت مورد پذیرش واقع شود ، باید پس از سررسید چک و مطالبه دارنده، بانک گواهی عدم پرداخت صادر کند،  چک  ممکن است در موارد مختلف مواجه با گواهی عدم پرداخت گردد اعم از اینکه به دلیل عدم کارسازی وجه چک باشد یا تنظیم نادرست چک و یا موارد دیگر ؛ در این مورد ماده ۳ قانون صدور چک اشعار می دارد:

 ” .. صادرکننده چک نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده،به صورتی از بانک خارج نماید یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد و نیز نباید چک را به صورتی تنظیم نماید که بانک به عللی از قبیل عدم مطابقت امضا یا قلم‌خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات چک و امثال آن از پرداخت وجه چک خودداری نماید “

در این موارد که فوقا ذکر گردید بانک گواهی عدم پرداخت صادر می کند و دلیل آن را بر همان اساس،  در گواهی مذکور عنوان می کند، مثلا در مورد چکی که ذیل آن عمدا برای پرداخت نشدن امضائی غیراز آنکه در بانک معین شده، انجام گیرد ، گواهی عدم پرداخت صادر می گردد که در آن دلیل این واخواست عدم تطابق امضا ذکر شده است.

این مطلب را نیز بخوانید : محروم کردن فرزندان از ارث، آیا امکان دارد ؟

مواردی که چک کیفری محسوب نمی شود؛

چک بلامحل در موارد ذیل جرم محسوب نمی شود و قانون، مواردی را مقرر نموده است که اگر شرایط تعیین شده را داشته باشند، صدور چک بلامحل، جرم نخواهد بود و صادر کننده قابل تعقیب کیفری نیست . شرایط مقرر شده عبارتند از :

• اگر چک وعده دار باشد و صادر کننده این موضوع را اثبات کند.
• اگر چک بابت تضمین انجام تعهد یا تضمین انجام معامله صادر شده باشد و این امر اثبات شود .
• اگر چک سفید امضاء صادر شده باشد .
• ثابت شودچک، بدون تاریخ صادر شده است .
• وصول چک ، منوط به تحقق شرطی باشد.
• اگر دارنده، ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور چک به بانک مراجعه نکند یا ظرف ۶ ماه پس از واخواست شکایت کیفری مطرح ننماید.

این مطلب شاید برای شما جالب باشد : آیا به زنان شاغل نفقه تعلق می گیرد

چکهای حقوقی توضیحات ؛

دادن چک سفید امضا به معنای آن است که صادر کننده به دارنده چک این اختیار را داده است که آن را تکمیل نماید بنابراین گذاشتن تاریخ از ناحیه دارنده، جعل و الحاق به شمار نمی آید و جرم نیست و فارغ از آن ، چک نیز قابل شکایت کیفری نیست و باید بصورت حقوقی رسیدگی شود.

اگر صدور چک به منظور تضمین انجام تعهدی باشد مثلا تضمینِ تنظیمِ سندِ رسمی یک ملک ، و متعهد یا صادرکننده چک نیز تعهد خود را در این مورد انجام داده باشد، باید بعد از انجام تعهد، چک به صادرکننده مسترد گردد. و با وجود تنظیم چنین چکی اگر در متن چک به آن اشاره شده باشد یا در قرارداد شماره چک ذکر شده باشد ، امکان مطالبه چک از طریق کیفری وجود ندارد .وحتی ممکن است چون چک در دست دارنده امانت تلقی می گردد ، عمل برگشت چک از طرف دارنده از مصادیق خیانت در امانت باشد.

چکی که در آن شرطی ذکر شده باشد قابل شکایت کیفری نیست ، در صورتی که چکی در متن آن مقید شده باشد بابت امانت، این نوع چک در حکم چک مشروط بوده و مشمول ماده ١٣ اصلاحی قانون صدور چک می باشد بنابراین باید از طریق حقوقی مطالبه گردد.

در تمامی  موارد بالا امکان اقدام کیفری علیه صادر کننده چک، وجود ندارد و چک حقوقی تلقی می شود . در دعاوی حقوقی چک، امکان درخواست توقیف اموال صادر کننده، وجود دارد و خواهان می تواند بر اساس ماده 108 قانون آئین دادرسی مدنی مطالبه توقیف اموال صادر کننده را نماید .

خواهان در دعوای حقوقی چک، می تواند همراه مطالبه اصل مبلغ چک، در همان دادخواست کلیه هزینه‌ها و خسارات که شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، خسارت تاخیر تادیه را نیز مطالبه نماید .این خسارات از زمان سررسید چک قابل مطالبه است و این تفاوت بزرگ چک و مطالبه اسناد عادی است .

برای مشاوره حقوقی یا عقد قرارداد وکالت با شماره تلفن 44270612 – 021 یا موبایل 09129215258 تماس حاصل فرمایید .

همچنین می توانید از طریق اینستاگرام  Davoud Ossivand  ویا آدرس ایمیل D.Ossivand@gmail.comیا فرم مشاوره همین سایت اقدام نمایید.