در این نوشته قصد داریم چک را تعریف نموده ، مراحل برگشت چک ، نحوه مطالبه ، مطالبه وجه چک را از طریق دادگاه ، نحوه مطالبه چک از اجرای ثبت ، صدور اجرائیه برای چک و انواع چک را مورد بررسی قرار دهیم ، تفاوت چک کیفری و چک حقوقی را بدانیم و تعریف کنیم در چه مواردی می توان شکایت کیفری برای چک نمود ، نقش وکیل دادگستری در این دعاوی چیست و وکیل باتجربه چک چگونه است .

 

 

 

مطابق ماده 1 قانون صدور چک(اصلاحی سال 82) :انواع چک عبارتند از

 1-چک عادی 2-چک تاییده شده3-چک تضمین شده 4-چک مسافرتی .

چک عادی: همان چک­هایی هستند که اشخاص از حساب جاری خودشون به عهده صادر می کنند و دارنده به بانک مراجعه و در صورتی که در حساب شخص وجه باشد مبلغ چک را وصول می کنند و صادر کننده نزد دارنده اعتبار دارد که این چک را می پذیرد.

چک تایید شده: چک هایی هستند که اشخاص از حساب جاری خود به عهده بانک ها صادر می کنند و بانک نیز پرداخت وجه آن را تایید می کند .

چک تضمین شده: این چک به درخواست مشتری توسط بانک به عهده همان بانک صادر می شود.و بانک پرداخت وجه آن را تضمین می کند.که معمولا بانکها این چک­ها را برای مشریان خاص خود که گردش حساب خوبی دارند صادر می کنند.

چک مسافرتی: چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هریک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می گردد. البته امروزه این چک ها تقریبا همانند اسکناس مبادله می شود.

چک موردی ؛

نوع دیگری از چک که در قانون اخیر پیش بینی شده ، چک موردی می باشد.اشخاصی که دسته چک ندارند می توانند چک موردی صادر کنند نیاز به اعتبار سنجی ندارد  در صورتیکه برگشت بخورد همه ی  ضمانت اجراهای چک  را دارد و رفع سوء اثر از آن مانند دسته چک عادی می باشد.

چک الکترونیکی :

تبصره ماده 1 قانون صدور چک جدید مصوب 97 چک الکترونیک را پیش بینی کرده است.

وقتی در مقام تنظیم یک سند از کاغذ استفاده نمی کنیم و با امضای الکترونیک خود وارد فضای دیجیتال مختص خود شده و داده پیام منتسب به خود را ایجاد می کنیم اصطلاحا به آن سند الکترونیک گفته می شود.(که کاغذ صادر نمی شود بلکه در فضای الکترونیکی با پسورد مطمئن وارد فضای اینترنتی مختص خود شده و به بانک دستور پرداخت وجه را از حساب جاری خود می دهیم . به این نحوه صدور چک ، چک الکترونیک می گوییم.این نوع چک ، از تمام مزایای چکهای کاغذی برخوردار است .

تنها تفاوتی که چک الکترونیک با چکهای عادی دارد ، این است که فقطصدور اجرایی ثبتی نسبت به چک الکترونیک منتفی است زیرا اجرایی ثبتی نسبت به اسناد کاغذی لازم الاجرا قابل ممکن است اما سایر قواعد چک کاغذی در مورد چک الکترونیک مجری است .مثلا چک الکترونیک مانند چک کاغذی قابل تعقیب کیفری و قابل تعقیب تضامنی علیه ضامن و صادر کننده است و ممکن است با عدم پرداخت مواجه شود.بنابراین برای وصول وجه چک الکترونیک دارنده باید به بانک مراجعه کند و نباید آن را با کارت به کارت کردن و برخی سیستم های بانکی دیگر اشتباه کرد .بانک مرکزی موظف است ظرف یکسال ساز و کارهای اجرای چک الکترونیک را اجرا کند

 

 

برای آنکه چک، پرداخت شود، دارنده، بایستی آن را به بانک ارائه دهد . ارائه آن، بانک را مکلف به پرداخت وجه چک، می‌کند . چون چک، وسیله پرداخت است، دارنده می‌بایستی، فوری آن را به بانک، ارائه نماید . در صورت وجود شرایط قانونی و موجودی در حساب، بانک، وجه چک را به دارنده، می‌پردازد که یا بصورت وجه نقد یا با واریز به حساب او نزد بانک محال علیه یا بانک دیگری می‌باشد . این پرداخت به تعهد چک پایان می‌دهد و تعهد صادر کننده ایفا می‌شود. اگر چک کلا یا جزئا پرداخت نشود، دارنده، می‌تواند به صادر کننده و دیگر مسئولین چک مراجعه کند، که این حق موکل به رعایت

شرایط مقرر شده در قانون، می‌باشد . دارنده چک، می‌بایست در مهلت تعیین شده به بانک، مراجعه و وجه چک را مطالبه، کند و برای عدم پرداخت آن، گواهی بگیرد و به موقع اقمه دعوی، نماید . اگر دارنده، ظرف مهلت‌های مقرر به بانک، مراجعه نکند، دیگر نمی‌تواند علیه ظهر نویس و ضامن ظهر نویس چک اقامه دعوی نماید .

 

بر اساس قانون صدور چک برای مطالبه وجه چک و شکایت کیفری ابتدا باید گواهی عدم پرداخت از بانک صادر گردد.

البتّه، طرح شکایت کیفری منوط به این است که، دارنده‌ چک مواعد آن را رعایت کرده باشد. یعنی؛

قانون، مواردی را مقرر نموده است که اگر شرایط تعیین شده را داشته باشند، صدور چک بلامحل، جرم نخواهد بود و صادر کننده قابل تعقیب کیفری نیست . شرایط مقرر شده عبارتند از :

1. اگر چک وعده دار باشد .
2. اگر چک بابت تضمین انجام تعهد یا تضمین انجام معامله صادر شده باشد .
3. اگر چک سفید امضاء صادر شده باشد .
4. ثابت شودچک، بدون تاریخ صادر شده است .
5. وصول چک ، منوط به تحقق شرطی باشد شرطی باشد .
6. ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک، برای وصول وجه چک‌ آن به بانک مراجعه کرده باشد؛
7.  بعد از مراجعه به بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت، اقدام به طرح شکایت کیفری کند. (مادّه‌ی ۱۱ قانون صدور چک)
8. چکی که در حین یک قرارداد صادر شده و در قرارداد شماره آن ذکر شده باشد.
9. چکی که به امانت به شخصی سپرده شده باشد و یا برای ضمانت انجام کاری صادر شده باشد.
10. چکی که زودتر از تاریخ آن به بانک سپرده شده باشد و کلر شود.
11. چکی که دارای خط خوردگی باشد و یا مبالغ عددی و حروفی آن یکسان نباشد.
12. چکی که تاریخ بالای آن با تاریخ زیر امضا مغایر باشد.

در تمامی این موارد امکان اقدام کیفری علیه صادر کننده چک، وجود ندارد و چک حقوقی تلقی می شود . در دعاوی حقوقی چک، امکان درخواست توقیف اموال صادر کننده، وجود دارد و دادگاه بررسی می کند، جز در مورد صدور چک بابت ربا یا در صورت اثبات عدم استحقاق دارنده، حکم به پرداخت مبلغ چک را می دهد .

خواهان در دعوای حقوقی چک، می‌بایست، علاوه بر مبلغ چک، کلیه هزینه‌ها و خسارات که شامل هزینه تمبر دادرسی، حق الوکاله وکیل، خسارت تاخیر تادیه، نرخ تورم می باشد، را نیز مطالبه نماید .

 

بدیهی است که، شکایت کیفری فقط علیه صادرکننده‌ چک امکان‌پذیر است. و بنابراین، علیه سایر اشخاص، یعنی؛ ضامن و ظهرنویس، نمی‌توان اقدام به شکایت کیفری کرد.

از طرفی، براساس اصلاحات قانون صدور وصول وجه چک‌ در سال ۱۳۸۲ ؛ چک‌های وعده دار، بدون تاریخ، سفید امضاء، مشروط، و بابت تضمین انجام معامله، فاقد جنبه‌ کیفری اعلام شده است.

اقدام از طریق دایره‌ اجرای ثبت:

با توجّه به این‌ که، چک «در حکم اسناد لازم‌الاجرا» است؛ لذا، دارنده‌ چک می‌تواند از طریق دایره‌ی اجرای ثبت درخواست صدور اجرایّیه علیه صادر‌کننده‌ی چک نماید. (مادّه‌ ۲ قانون صدور چک).

البتّه، اقدام ثبتی از طریق ادارات ثبت اسناد و املاک، نیازمند وجود و تحقّق شرایطی است.

از جمله‌ این‌ شرایط، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:‌‌

1. فقط علیه صادرکننده‌ چک امکان پذیر است؛
2. باید مطابقت امضای چک با نمونه امضای صادر‌کننده در بانک، گواهی شده باشد‌؛
3. صادر‌کننده‌ چک اموالی داشته باشد، و دارنده‌ی چک نیز آن اموال را به اجرای ثبت معرّفی کند؛
4. به علاوه، نیازمند پرداخت نیم عُشر اجرایی از سوی دارنده‌ چک است.
5. ضمن این‌که، لاشه‌ چک هم در این مرحله، از دارنده‌ چک دریافت می‌شود.

برای مشاوره بیشتر با وکیل دادگستری می توانید با شماره تلفن 44270612 – 021 یا ایمیل D.Ossivand@gmail.com  تماس حاصل فرمائید.