“جوینت ونچر” یک اصطلاح دقیق حقوقی نیست و تقریباً در هیچ یک ازنظام‌های حقوقی تعریف نشده است؛ با این حال، از پرکاربردترین اصطلاحات در حقوق تجارت بین الملل است که امروزه تقریباً در تمام زبان‌های دنیا وارد شده و با معانی متنوع و مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اصطلاح از سال 1980 به بعد در آرای دادگاه‌های آمریکا مورداستفاده قرار گرفت. امروزه در آمریکا لغت Venture معادل لغت مؤسسه (Enterprise) با تاکید بیشتر بر مفهوم ریسک به کار می‌رود.

جوینت ونچر اصطلاحی است انگلیسی كه در زبان حقوقی و اقتصادی كشور ما به همان لفظ بكار رفته است .”جوینت ونچر” به نوعی از همکاری تجاری اطلاق میشود که طی آن طرفین، مدیریت فعالیت خاصی را به نحو مشترک به عهده می گیرند و در سود و زیان حاصله شریک می شوند. به این ترتیب بسیاری از انواع قراردادهای انتقال تکنولوژی و اعطای لیسانس و عاملیت پخش و غیره از حیطه شمول اصطلاح “جوینت ونچر” خارج می شوند.

قرارداد جوینت ونچر می‌تواند با افراد حقیقی و حقوقی خارج از مرزهای ایران نیز منعقد شود و هدفی را دنبال کند در عین حال که جوینت ونچر ها الزامی به تعیین یک هدف مشخص ندارند. از طرفی جوینت ونچر دارای اعتبار و یا مدت مشخص نمی‌باشد و مادامیکه هدف یا اهداف مشترک وجود دارند و در نوع و نحوه شراکت اعتراضی از طرفین وجود نداشته باشد می‌توانند به شراکت خود تحت جوینت ونچر ادامه دهند.
مشارکت فعالانه، مهم‌ترین ویژگی قرارداد مشارکت انتفاعی است.  اگر یکی از طرفین علی رغم مشارکت در جوینت ونچر، در زمینه تامین سرمایه و تسهیم در سود فعالیت، طرف دیگر از مشارکت امتناع ورزیده، این چنین روابطی در جوینت ونچر قابل تجزیه و تحلیل نبوده و قابل بحث نیست. به همین دلیل جوینت ونچر از شرکت های سهامی متمایز می‌شود که در آن سرمایه داران بعد از تامین بخشی از سرمایه در فعالیت‌های اقتصادی مشارکت نمی‌کنند و همچنین همین ویژگی باعث وجه تمایز آن از قراردادهای فاینانس می‌شود که در این قراردادها بانک یا شرکت تامین کننده پس از تامین منابع مالی پروژه، در پروژه دخالت و مشارکتی نمی‌کند.

رعایت اصل حسن نیت به‌خصوص در مواردی که پای منافع مشترک در میان است از اهمیت زیادی برخوردار است. این اصل ضامن اعتماد طرفین قرارداد است.

جوینت ونچر(قرارداد مشارکت انتفاعی) چه کاربردی دارد؟

اشخاص با هدف افزایش قدرت سرمایه، کاهش ریسک و تقویت قدرت رقابت در بازار دست به انعقاد قرارداد جوینت ونچر می‌زنند تا با آن در سرمایه گذاری مشخصی مشارکت کنند. افراد با قبول تعهدات قراردادی، دارای حقوق و تکالیف متعددی می‌شوند حقوقی مانند حق اشتراک در منافع و سود، حق مدیریت اشتراکی پروژه و تکالیفی چون شراکت در هرگونه زیان احتمالی که ممکن است از این قرارداد حاصل شود.

شراکت، اصل قرارداد جوینت ونچر است. بنابراین زمانی که یکی از طرفین بنا به درخواست طرف دیگر، از انجام فعالیت سرباز می‌زند و در فعالیت اقتصادی مشارکت نمی‌کند، بنابراین جوینت محقق نشده است.

جوینت ونچر(قرارداد مشارکت انتفاعی) و مزایای آن

جوینت ونچر مزایای زیر را دارد:

• دسترسی به منابع و بازارهایی که پیش از ایجاد جوینت ونچر موجود نبودند؛
• کاهش ریسک از طریق مشارکت؛
• نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه‌ کم و محدود؛
• مسیر جدید برای خروج از بازار، از طریق عرضه اولیه سهام یا فروش سهام
• سرعت بخشیدن برای معرفی و ارائه محصول به بازار.
• نحوه تنظیم قرارداد جوینت ونچر به چه صورت است

اگرچه الگوی واحد و مورد پذیرش جهانی برای یک قرارداد جوینت ونچر (JV) یا قرارداد مشارکت انتفاعی وجود ندارد، لیکن بر مبنای تجربیات علمی و عملی و حقوقی، نکات مشترکی در اکثر اینگونه از قراردادها به چشم میخورند و تمامی آنها از یک اصول قراردادی تجاری بین المللی پیروی می‌کنند از جمله:

۱- طرفین قرارداد مشارکت انتفاعی : هویت مالی و تکنولوژیک طرفین مشارکت از یک سو و مشخصات کامل حقوقی آنها از سوی دیگر، از بدو شروع به مذاکره قرارداد تا اتمام اجرای پروژه موضوع قرارداد، دارای آثار فراوانی بوده و برای طرفین نقش حائز اهمیتی دارد.

۲- تعاریف: در اکثر قراردادهای سرمایه گذاری از جمله جوینت ونچر، ماده‌ای تحت عنوان «تعاریف» برای تعریف و توضیح عبارت ها و اصطلاح‌هایی که در قرارداد به کار برده شده‌اند، اختصاص می‌یابد.

۳- موضوع قرارداد مشارکت انتفاعی: موضوع قرارداد جوینت ونچر ممکن است اجرای پروژه‌ای مشخص و یا سرمایه گذاری باشد که در هرصورت باید به روشنی مشخص شود.

۴- قلمرو قرارداد مشارکت انتفاعی: طبق شرط قلمرو قرارداد که در برخی از موارد از آن به عنوان قلمرو خدمات نیز یاد می‌شود، حدود تعهدات شرکا تعیین می‌شود.

۵- شرایط اعتبار و خاتمه قرارداد مشارکت انتفاعی: حقوق و تعهدات طرفین در قرارداد، در چهارچوب شرایط مربوط به اعتبار قرارداد، نافذ و موثر است و تا زمانی که یکی از موجبات خاتمه، واقع نشود، قرارداد به حیات خود ادامه خواهد داد.

۶- حقوق و تعهدات شرکاء: حقوق و تعهدات شرکا برحسب موضوع، اهداف و الزامات اجرایی پروژه متنوع است. حقوق شرکاء، دریافت سود، انتقال سهم الشرکه،حق تقدم در خرید سهم الشرکه، حق دسترسی به اطلاعات، تعهدات شرکا، مشارکت در آورده و…. موضوعاتی هستند که باید در این بند ذکر شود.

۷- مسئولیت شرکاء : در جوینت ونچر شرط مسئولیت در دو سطح مطرح می شود: الف- مسئولیت شرکا در برابر یکدیگر ب- مسئولیت شرکا در برابر اشخاص ثالث ، که مسئولیت شرکا بایستی به طور دقیق در قرارداد ذکر گردد.

۸- تغییر در شرکای جوینت ونچر و شرایط و تشریفات لازم برای تحقق آن: از جمله شروطی است که در مرحله مذاکرات ، محل بحث و بررسی بسیاری بین شرکاست. تغییر در ترکیب شرکاء به صورت های گوناگون محقق می شود که به اختصار عبارتند از : ورود شریک جدید به جوینت ونچر، جانشینی شریک جدید به جای شریک قبلی، خروج یکی از شرکا از جوینت ونچر، اخراج یکی از شرکا از جوینت ونچر و فوت یکی از شرکا از جوینت ونچر.

۹- شروط عمومی قراردادهای سرمایه گذاری ازجمله قرارداد مشارکت انتفاعی به نوعی مشابه یکدیگرند و شروط اجرایی و اختصاصی قرارداد را تکمیل می کنند، این شروط بیش از آنکه به طور خاص به پروژه موضوع جوینت ونچر ارتباط پیدا کنند، به تنظیم روابط شرکا به هنگام بروز حوادث و اختلافات، قانون حاکم بر اختلافات، نحوه مکاتبه شرکا با یکدیگر، تشریفات مربوط به واگذاری قرارداد، پرداخت هزینه های قانونی و غیره می‌پردازند.

انواع Joint venture

دسته ای از “جوینت ونچر”ها بدون انجام سرمایه گذاری مشترک و در نتیجه بدون تأسیس یک بنگاه اقتصادی مشترک تشکیل می­گردند. این نوع ” جوینت ونچر که بدون آورده ” بوده هر یک از طرفین بر اساس قرارداد، انجام بخشی از فعالیت مشترک را به عهده می­گیرد. معمولاً نظارت بر کل فعالیت به عهده یک کمیته مدیریت مشترک قرار می­گیرد؛ اما طرفین هر یک به اسم خود و به مسئولیت خود بخشی از فعالیت را به انجام می­رساند. این گونه از “جوینت ونچر”ها معمولاً بر اساس یک قرارداد همکاری یا یک قرارداد فعالیت مشترک شکل می­گیرد بدون این که طرفین برای اجرای این قرارداد دست به تأسیس یک بنگاه اقتصادی جدید بزنند.به همبن دلیل به این نوع، “‌جوینت ونچرهای قراردادی” گفته می شود.

در مقابل، نوع دیگری  JVقراردارد که درآن طرفین برای همکاری با یکدیگر و تحقق اهداف مشترک دست به تأسیس یک بنگاه اقتصادی جدید می زنند. آورده های خود را در این بنگاه متمرکز می­کنند و هدایت فعالیت از طریق این بنگاه اقتصادی انجام می­پذیرد. این دسته را “جوینت ونچر با آورده”یا “جوینت ونچر سرمایه” یا “جوینت ونچرهای شركتی” می‌نامند

قرارداد مشارکت انتفاعی جوینت ونچر چگونه پایان می‌یابد؟

یک قرارداد جوینت ونچر به شکل‌های مختلفی پایان می‌پذیرد از جمله:

۱-با انقضای یک دوره زمانی از پیش تعیین شده
۲-با انجام موضوع قرارداد
۳-با فوت یا انحلال یکی از طرفین
۴-با حکم دادگاهی که ادامه جوینت ونچر را به دلیل اختلافات عمیق طرفین از لحاظ عملی غیرممکن دانسته است.

لطفا از مشاوره ما در مورد مصائب و مشکلات داخلی و بین المللی  خود ، بهره کند شوید.

داوود اسیوند وکیل دادگستری و کارشناس ارشد حقوق بین الملل